Yabancıların Türkiye’de kalabilmesi belli şartlarla mümkün olabilmektedir. Bu konuda Çalışma İzni ve ikamet izni olmak üzere iki temel düzenleme mevcuttur.
- Çalışma İzni Olmaksızın Türkiye’de çalışılabilir mi?
Mavi kart sahibi olan kişiler ve diğer kanunlar ya da Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler veya anlaşmalarda belirtilen yabancılar çalışma izni olmaksızın ülkemizde çalışabilmektedirler. Bunların dışında kalan yabancıların ise Türkiye’de çalışabilmeleri veya çalıştırabilmeleri için çalışma izni almaları gerekmektedir. Çalışma izni başvuruları; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına, büyükelçilik ve konsolosluklara yapılmaktadır. Buradan da anlaşıldığı üzere başvurunun yurtdışından da yapılma imkanı vardır.
- Çalışma İzni Türleri Nelerdir?
Süreli çalışma izni, belirli bir işveren altında ve önceden belirlenmiş bir işkolunda çalışma koşuluyla, ilk talepte en fazla bir yıl süreyle verilir. Bu izin, iş sözleşmesinin belirlenen süresini geçmemek üzere, yalnızca belirlenen iş yerlerinde ya da aynı sektördeki iş yerlerinde çalışma imkânı tanımaktadır.
Uluslararası İşgücü Kanunu’nun m.10/1: “Başvurunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir iş yerinde veya bunların aynı işkolundaki iş yerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilir.”
Süreli çalışma izninde, başlangıç süresinin sona ermesinden sonra uzatma başvurusunda bulunma imkanı tanınmıştır. Uzatma başvurusu kabul edildiği takdirde aynı işverenin yanında, ilk uzatma için en fazla iki yıl, sonraki uzatmalar için ise üç yıla kadar çalışma izni sağlanabilir.
Süresiz çalışma izni, Türkiye’de en az sekiz yıl yasal çalışma izni bulunan veya uzun dönem ikamet iznine sahip yabancılara tanınmış olan haktır. Süresiz çalışma izni alan yabancılar, ülke içinde iş veya işveren bağımlılığı olmaksızın çalışma imkânı elde ederken, seçme, seçilme, kamu görevi üstlenme gibi vatandaşlık hakları dışında sosyal güvenlik ve diğer yasal haklardan da Türk vatandaşlarına benzer şekilde faydalanabilirler.
Süresiz çalışma izni, verildiği tarihten itibaren her beş yılda bir güncellenmesi gereken belgeler içermektedir. Güncelleme işlemleri, izin tarihinden itibaren beş yıl dolmadan önceki altı ay içinde yapılmalıdır ve bu süre dolmadan önce tamamlanması zorunludur. Ancak, süresiz çalışma izni sahipleri dahi Türkiye’de yabancılara yasaklanmış olan ve yalnızca Türk vatandaşlarının yapmasına izin verilen belirli iş ve meslek dallarında çalışamaz.
Bağımsız çalışma izni, Türkiye’de yabancıların kendi adlarına iş yapmalarına olanak tanıyan izin türüdür. Bu izin, özellikle belirli niteliklere sahip yabancı profesyonellere ve Türkiye’de iş kurmak isteyenlere yöneliktir. İzin kapsamında, yabancılar belirli bir işverene bağlı kalmadan Türkiye’de çalışabilmektedirler.
Bağımsız çalışma izni başvuruları, yabancıların eğitim durumu, mesleki deneyimi, Türkiye’deki faaliyetlerinin ekonomiye katkısı gibi kriterler kapsamında ele alınır. Bu izin türü, yabancı yatırımcıların Türkiye’de faaliyette bulunmalarına katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
Başvurunun olumlu değerlendirilmesi durumunda, yabancıya Türkiye’de bağımsız çalışma hakkı tanınır. Bu izinle, yabancılar Türkiye’de kendi işlerini kurabilmektedir.
Yabancıların Çalışma İzni Alamayacağı Meslekler:
- Diş tabipliği
- Eczacılık
- Veterinerlik
- Özel hastanelerde sorumlu müdürlük
- Avukatlık
- Noterlik
- Özel güvenlik görevlisi
- Kabotaj kanunu uyarınca bazı işler
- Gümrük müşavirliği
- Turist rehberliği
- Yurt İçinden Yapılacak Çalışma İzni Başvuruları
Yabancının yurt içinden çalışma izni alabilmesi için “en az altı ay” süreli ikamet iznine sahip olması gerekmektedir. En az altı ay süreli ikamet iznine sahip olan yabancılar için Türkiye’de yapılacak olan başvurularda yetkili mercii Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’dır. Çalışma izni başvuruları öncelikle “Online Çalışma İzni Başvuru Sistemi” üzerinden doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yapılacaktır. Başvuru yapıldıktan sonra alınacak başvuru formu, diğer belgelerle birlikte elektronik ortamda kaydın tamamlanmasından itibaren “altı iş günü” içinde elden veya posta yoluyla ilgili Bakanlığa teslim edilmelidir.
- Yurt Dışından Yapılacak Çalışma İzni Başvuruları
Yurt dışından yapılacak çalışma izni başvuruları ise yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak ikamet ettiği ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti konsolosluk veya büyükelçiliğe yapılacaktır. Yabancının Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilikleri ve konsolosluklarına yaptığı çalışma izni vizesi başvuruları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na iletilecektir. Bilgi veya belge eksikliği olmadan usulüne uygun olarak yapılan çalışma izni vizesi başvuruları otuz gün içinde değerlendirilir. Eğer yabancı bir işverenin yanında çalışacaksa; başvuru yapıldığı tarihten itibaren işverenin otuz gün içerisinde istenen bilgi ve belgeleri e-devlet üzerinden yükleyip onay vermesi gerekmektedir. Yabancı bir işverenin yanında çalışmayacaksa; vatandaşı olduğu veya yasal olarak ikamet ettiği ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti konsolosluk veya büyükelçiliğe yapması yeterli olacaktır.
Çalışma vizesi onaylanan yabancı “altı ay” içerisinde Türkiye’ye gelmelidir. Aksi takdirde çalışma izni vizesi iptal edilir.
- Çalışma İzni Alan Yabancı İçin İkamet İzni Almalı Mıdır?
Türkiye Cumhuriyeti tarafından verilen çalışma izni aynı zamanda ikamet izni olarak da kabul edilir. Bundan dolayı çalışma izni alan yabancının ayrıca ikamet izni almasına gerek yoktur. Aynı şekilde çalışma izni bittiği takdirde ikamet izni de bitmiş sayılır. Bu durumda çalışma izni biten yabancı, çalışma izninin bittiği tarihten itibaren “on gün” içinde ikamet izni almalıdır. Aksi takdirde sınır dışı kararı çıkarılır. Bu karara rağmen ülkede kalmaya devam eden yabancı için idari gözetim kararı uygulanır. Bu durumlarla karşı karşıya kalmamak için çalışma izninin bitmesinden önceki “altmış gün” içerisinde duruma uygun olarak ikamet izni alınması gerekmektedir.
- Çalışma İzni Başvurusu için Gerekli Belgeler Nelerdir?
Türkiye de çalışabilmek için çalışma izni başvurusunda bulunan yabancı öncelikle başvuru için gereken belgeleri doğru ve eksiksiz olarak hazırlamalıdır. Yabancı bu evrakları ilgili kuruma teslim ederek çalışma izni başvurusunu yapabilir. Başvuru için gereken evraklar aşağıda belirtilmiştir.
İşverenin sunması gereken evraklar:
- Başvuruya ilişkin dilekçe
- Çalışma iznine ilişkin başvuru formu
- Bir önceki seneye ait bilanço kâr zarar tablosu
- Ticaret sicili gazetesi
- Faaliyet belgesi
- Vekaletname
- İşçinin diploma ve pasaport fotokopisi
İşçinin sunması gereken evraklar:
- Diploma, geçici mezuniyet belgesi
- Denklik belgesi
- Eğer eğitim kurumunda faaliyet gösterecek ise yeterlilik belgesi
- En az 6 ay geçerlilik süresi bulunan ikametgâh izni
- İşveren ile işçi arasında yapılmış olan iş sözleşmesi
- Pasaport fotokopisi
- Diploma fotokopisi
- Fotoğraf
Gerek ikamet izinleri ve gerekse Çalışma izinlerl müracaatları ve randevu alma başvuruları internet üzerinden yapılmaktadır, prosedürleri çok olduğundan tecrübe ve bilgi gerektirmektedir. Bu anlamda; Çözüm ortaklarımızdan Ömer Faruk BOZKURT, daha önceki dönemlerde çalıştığı Çinli Firmalar çalışanlarından yaklaşık 10.000 civarında kişinin çalışma izinleri ve ikamet izinleri(tezkereleri) ile ilgili iş ve işlemleri takip etmiş ve sonuçlandırmıştır. Bürokrasiyi ve takip sistemini çok iyi bilmesi nedeniyle hızlı ve olumlu sonuçlar anında alınabilmektedir.